Over de doden niets dan goeds. 

Jaren woonden we naast elkaar. Frank was mijn collega, en een chirurg in hart en nieren. Hij was een professional pur sang, bereidde met veel zorg zijn operaties voor, ging de avond te voren langs bij de patient, die hij de volgende dag zou gaan opereren, en stelde hem dan gerust. ìIk zal u morgen opereren, ik wens u alvast sterkte!î Daarna sloeg hij de boeken nog eens open, en bereidde zich minutieus voor. Zijn patiÎnten hadden veel aan hem tedanken, eenmaal bezig telde alleen het goede eind resultaat. En daar was vrienden vijand het over eens: hij was geniaal in zijn vak. Dat eiste ook zijn tol. Lange werkweken als jonge dokter, zestig tot zeventig uur in de week. Spanning op de afdeling, en ook thuis. Hetgeen resulteerde in een scheiding van zijn gezin. Uiteindelijk vond hij zijn tweede vrouw, die hem in het ziekenhuis had leren kennen. Het leven kreeg weer kleur, en zijn huis werd gevuld met de blijdschap van zijn nieuwe gezin.  Het waren gelukkige jaren, hij voelde zich gedragen door het thuisfront, en dat kwam ten goede aan hem en zijn werk. Zijn vrouw werd ziek, en stierf. Daar kwam hij nooit volledig over heen. Hij beÎindigde een korte periode later zijn werk,vlak voor zijn pensioen, en werd overvallen door depressies, die zich gelukkig afwisselden met de goede periodes. We hadden hele gesprekken. Beeldend vertelde hij over de tijd, waarin de techniek binnen de chirurgie nog niet de boventoon voerde, en het nog op handwerk aan kwam. De oude leermeesters passeerden de revue.Ook de manier, waarop de dokters van toen weinig tijd konden en mochten maken voor hun gezin. ìJe was een dokter of je was het niet, het werk stond vroeger altijd nummer een!î  ìJe zou je memoires eens op schrift moeten stellen!î, zei ik vaak als we aan het praten waren.ìAch, verhalen uit de oude doos, daar doe je niemand een plezier mee!î, zei hij dan. Het is er niet van gekomen. Ik genoot van de kleine adviezen, en het klankbord dat hij voor me was. Als dokter en vriend begreep hij wat het betekent om soms in de eenzaamheid van je beroep beslissingen te moeten nemen, en de verantwoordelijkheid te dragen. Na het werk schoof ik vaak even aan zijn tafel om samen wat bij te praten, met een drankje en een hapje. Het waren mooie momenten. Wel viel het me op dat ik de kinderen uit zijn eerste huwelijk wel hoorde passeren in zijn verhalen, maar hen zelden tot weinig tegen kwam. ìDat is mijn grote zorg en verdrietî, zei hij dan. ìIn mijn eerste huwelijk heb ik ze achter moeten laten, de tijden waren zo anders. Als ik nu was gestart waren die zaken anders gelopen. Artsen mogen nu ruimte vragen voor hun gezin, en persoonlijke besognes. Het was vroeger buigen of barsten, daar was geen keus!îDat herkende ik, ook in mijn opleidingstijd heb ik werkweken gemaakt van vijftig uur plus alle diensten. Nu kunnen de artsen in opleiding rekenen op werkwekenvan zes en dertig uur, met compensatie voor nacht- en weekend diensten. Het is ze gegund, al heeft het voor patiÎnten de consequentie, dat ze niet meer kunnen rekenen op een vertrouwd gezicht aan het bed.  Frank  overleed deze zomer, na een kort ziekbed. Op zijn begrafenis stroomde het vol met collegaís, vrienden en patiÎnten die hem na al die jaren nog een warm hart toe droegen. Zijn collegaís roemden zijn inzet, en vakmanschap,de collegialiteit en vriendschap. Toen kwam ook een zoon aan het woord, en las voor wat hij nooit had willen of kunnen zeggen. Hij beschreef de vader, die hij gemist had, een verhaal vol verwijten.Ademloos en beschaamd luisterde iedereen toe. De dierbare overledene kon niets meer terug zeggen. Was het niet beter geweest te zwijgen?  We stappen in de huidige tijd af van de vertrouwde uitvaart rituelen, waardoor er plaats komt voor alle persoonlijke verhalen van hen, die de overledene omringden. Die leiden soms tot emotionele uitbarstingen, waar de aanwezigen geen raad mee weten, en die ook de nagedachtenis van de persoon in kwestie blijvend blijven kleuren. De rituelen,zoals die door de eeuwen heen zijn ontstaan beschermen de familie en de andere aanwezigen tegen een overdosis aan emoties. Bij de vertrouwde muziek krijgt ieder de gelegenheid de dode te herdenken, en hem of haar de laatste woorden toe te fluisteren, die bij het leven niet meer gezegd konden worden. ìDe mortibus nil nisi bene¥, een oud gezegde: ìover de doden niets dan goeds!î

1 oktober 2006

Marieke van Schie